Het langwerpige doosje puilt uit van de gouden armbanden, er passen er precies twaalf in. Uit andere verpakkingen komen gouden munten, kettingen en oorbellen tevoorschijn. Ze zitten gegroepeerd in plastic sealzakjes, met blauwe stift is er soms ‘14’ of ‘22’ opgekrabbeld. Vermoedelijk het aantal karaat. Inclusief een doos met omgesmolten goudbaren stokt de teller uiteindelijk bij 21,05 kilo goud.

De vondst zou in het verleden waarschijnlijk ook al reden zijn geweest om de boel verder te onderzoeken. Maar nu ging er zeker een belletje naar de Nationale Samenwerking tegen Ondermijnende Criminaliteit (NSOC). Vanuit een kantoor in Driebergen doen zes diensten (politie, Openbaar Ministerie, Marechaussee, Belastingdienst, Douane en Fiod) gezamenlijk onderzoek naar misdaadfenomenen. Bovenaan het lijstje: de malafide goudhandel.

Goud is populair in de onderwereld vanwege het gemak waarmee er drugsgeld in kan worden geïnvesteerd. Zo zou ‘Bolle Jos’ Leijdekkers, die bovenaan de Nationale Opsporingslijst staat, volgens justitie honderden kilo’s goud hebben witgewassen. Het edelmetaal is waardevast, criminelen kunnen er overal mee terecht en er wordt overal dezelfde prijs voor betaald. Als je het omsmelt, is de herkomst bovendien nauwelijks nog te achterhalen. Tegelijkertijd is goud relatief klein in omvang. Een goudbaar van een kilo is grofweg 60.000 euro waard, en heeft slechts het formaat van een smartphone.

Op dit moment lopen er meerdere rechercheonderzoeken in Nederland naar sleutelspelers in de goudhandel. Op grotere en kleinere vliegvelden en havens wordt er bij controles bovendien met een scherper oog gekeken naar het fenomeen. „Nederland is een belangrijk schakelpunt in de wereldwijde goudhandel. Jaarlijks komt er 100.000 kilo aan goud voorbij op Schiphol”, zegt Joost van Slobbe, directeur van NSOC. Hij wijst daarbij bijvoorbeeld naar Suriname: „Dat is een van de belangrijkste exporteurs en die handel loopt van oudsher via Nederland.”

NSOC dook de afgelopen maanden in vijftig oude rechercheonderzoeken naar georganiseerde criminaliteit waarin goud een (bij)rol speelde. Daarnaast werden de banden aangehaald met de autoriteiten in Suriname. Daaruit ontstond onder andere het beeld dat criminelen in Suriname mijnbouwconcessies bemachtigen. Anders gezegd: het recht om goud te delven.

Vervolgens wordt er met drugsgeld illegaal gedolven goud gekocht uit bijvoorbeeld buurland Frans Guyana. „Dat goud wordt dan weer verkocht aan legale handelaren alsof het afkomstig is uit de eigen mijn. Daarmee is het drugsgeld witgewassen”, zegt Van Slobbe.

Goud speelt onder andere een belangrijke rol in een strafzaak tegen Piet Wortel. De Surinamer, die door opsporingsdiensten wordt beschouwd als een belangrijke speler in de wereldwijde cokehandel, wordt in Nederlander vervolgd voor witwassen. Volgens het Openbaar Ministerie (OM) in die zaak had hij 6 miljoen aan goudstaven in zijn villa in Suriname liggen. Maar tijdens een doorzoeking is er niks gevonden. Volgens justitie omdat Wortel vlak voor de inval was getipt.

Overigens gaf de Surinamer toe dat hij wel degelijk goud in huis had liggen. Dat was alleen niet van hem, maar van Ronnie Brunswijk. Hij zou door de vicepresident van Suriname zijn gevraagd om het goud te verkopen. Over Brunswijk gaat het verhaal dat hij zelf veel mijnbouwconcessies in bezit heeft of had. Het OM is van plan om hem over de goudhandel en de verklaringen van Wortel aan de tand te voelen.

Uit onderzoek van NSOC blijkt ook dat crimineel geld op soortgelijke wijze wordt witgewassen dankzij de ‘goudmaffia’ in Afrika. Soms wordt het edelmetaal gebruikt om miljoenenwinsten uit de drugshandel te verplaatsen naar buiten Europa. Crimineel geld wordt via juweliers in bijvoorbeeld Duitsland geïnvesteerd in gestolen sieraden. Die worden omgesmolten tot goudstaven en kunnen, in tegenstelling tot tassen vol contant geld, met valse papieren worden geëxporteerd. In het buitenland wordt het goud vervolgens verkocht en krijgt de crimineel zijn ingeleverde geld terug.

„De criminelen zitten zelf niet zozeer in de goudhandel, maar hebben mensen voor zich werken. Dat kunnen bijvoorbeeld ondergrondse bankiers zijn, of boekhouders. Facilitators noemen we die, zij regelen alles”, zegt Van Slobbe. „Nu we de afgelopen maanden hebben doorgrond hoe het spel wordt gespeeld, is de volgende stap om die sleutelspelers aan te pakken. En nee, er is nog niemand opgepakt. Maar de rechercheonderzoeken lopen, dus dat is een kwestie van tijd.”