Ceremonie Desi Bouterse uren uitgelopen, lichaam in crematorium
Door RTL Nieuws / ANP 4 jan 2025
RTL Nieuws
Zeker 25.000 mensen hebben in de Surinaamse hoofdstad Paramaribo de laatste eer bewezen aan Desi Bouterse in het centrum van zijn Nationale Democratische Partij (NDP). Het was zo druk dat niet iedereen langs de open kist kon lopen. Partijgenoten, vrienden, politici en aanhangers roemden Bouterse onder meer als ‘visionair leider’ en ‘scherpzinnige strateeg’.
Er waren optredens van enkele dichters en een zanger. De rouwende menigte liep aan twee kanten langs de open kist terwijl de lievelingsmuziek van Bouterse klonk: nummers van Max Nijman en reggae van Bob Marley. Er was een videoboodschap van zanger Eddy Grant, bekend van de hit ‘Living on the Front Line’, een nummer dat volgens hem zeker van toepassing is op wijlen Bouterse.
Goede zanger
De premier van Barbados, Mia Mottley, beschreef de overleden ex-president in een video als een van de meest charismatische leiders van de Caribische regio. De enige buitenlandse spreker, de Guyanese ex-president Donald Ramotar, noemde Bouterse een heel goede zanger en onderstreepte diens aversie tegen de imperialistische westerse landen.
Daarbij veegde hij de vloer aan met het Nederlandse Israëlbeleid en riep hij de Caribische Gemeenschap op om uit solidariteit met de bevolking van Gaza te zorgen dat Israël uit de Verenigde Naties wordt gezet.
Na afloop van de ceremonie, die uren uitliep, werd het stoffelijk overschot van Bouterse door een paardenkoets vervoerd van het partijcentrum naar het crematorium, waar veel mensen al zaten te wachten.
De 79-jarige Bouterse overleed net voor Kerstmis op een onbekende locatie. Hij dook in januari vorig jaar onder om te ontkomen aan de twintig jaar celstraf die hij kreeg voor zijn leidende rol bij de Decembermoorden waarbij in 1982 vijftien weerloze tegenstanders van zijn bewind omkwamen.
Bouterse in Amsterdam herdacht als geliefd staatsman: ’Heeft hij 15 mensen vermoord? Niet veel voor een revolutie’
MARLOU VISSER
4 jan 2025
AMSTERDAM – Met paarse ballonnen, kaarsen en grote foto’s is een zaaltje in een bedrijfsgebouw in Amsterdam-Zuidoost gezellig aangekleed. Aanhangers van de Surinaamse politieke partij NDP komen hier samen om hun geliefde leider Desi Bouterse te herdenken, en live mee te kijken met de crematieplechtigheid. „Hij was de volkspresident. Iedereen behandelde hij als familie.”
Anjerica heeft zich in zwart met paars gekleed voor de plechtigheid.
Anjerica heeft zich extra mooi aangekleed voor de plechtigheid. In zwart met paars, de kleur van Bouterses partij.
Ze is opgegroeid in Suriname. „Iedereen kon bij Bouterse terecht, voor hem waren alle Surinamers familie. En kijk wat hij heeft neergezet. Hij heeft scholen gebouwd, wegen aangelegd. Hij kwam voor vrouwen op, zorgde voor een oudedagsvoorziening en dat jongeren konden studeren. Alles wat een regering hoort te doen hebben we te danken aan Bouterse. Voordat hij president werd gebeurde dat allemaal niet, en nadat hij was afgezet ook niet meer”, verklaart ze haar liefde voor de overleden leider.
Verhalen en liederen
Tientallen Surinaamse Nederlanders zijn naar het zaaltje afgereisd om mee te kijken naar de plechtigheid, die maar liefst negen uur duurt. Vrijdagavond was al een Singi Neti – een avond waar aanwezigen verhalen delen over de overleden persoon en liederen zingen.
Verhaal loopt door onder de foto’s.
Anjerica is zeker niet de enige die met liefde aan de oud-president denkt. Errol Esajas staat bij een koffiebar te kletsen met een groepje. Hij draagt een polo en pet met NDP-logo. „Ik heb elf jaar voor Bouterse gewerkt, ik ben zijn pitbull geweest”, vertelt hij. „Ik heb hem op 21 december nog gezien. Hij zag er slecht uit, hij was moe.”
De oud-president moest eigenlijk een gevangenisstraf uitzitten voor zijn betrokkenheid bij de Decembermoorden, maar was ’onvindbaar’. „Niemand wist waar hij was, maar iedereen wist waar hij was. Begrijp je”, lacht Esajas’ nichtje, die niet met haar naam in de publiciteit wil.
Bij de Decembermoorden in 1982 werden onder leiding van Bouterse, die toen legerleider was, vijftien politieke tegenstanders gemarteld en vermoord. Onder meer vanwege zijn veroordeling besloot de Surinaamse regering Bouterse geen staatsbegrafenis te geven.
Die Decembermoorden, daar gaat het veel te veel over als mensen het over Bouterse hebben, vinden ze allebei. „Nederland heeft nog een dossier over de zaak dat niet is vrijgegeven. Als hij echt schuldig was geweest, was die informatie allang openbaar”, stelt het nichtje. Ze denkt niet dat de oud-president echt moorden heeft gepleegd. „Zo slecht was die man niet. Hij hield zich aan de erecode, heeft altijd zijn mond gehouden over wie het heeft gedaan.”
„En al heeft hij vijftien mensen vermoord. Dat is niet veel voor een revolutie”, zegt Esajas. De oud-president heeft veel goeds gedaan voor Suriname, vinden de aanwezigen, en daar zou veel meer de nadruk op moeten liggen. „Hij zorgde ervoor dat iedereen een salaris kreeg, dat er infrastructuur is aangelegd. We hebben nu president Santokhi – die doet helemaal niets”, zegt Esajas. „Bouterse bracht de bevolking bij elkaar. Creolen, Hindoestanen, Chinezen. Hij zorgde voor verbinding.”
Even verderop staat Maureen Koswal achter een condoleanceboek. Ze kwam als kind in de jaren zeventig naar Nederland. Als ze af en toe terugging naar Suriname, was ze onder de indruk van de vooruitgang onder Bouterse. „Eerst was er niets voor ouderen. Hij heeft een sociaal stelsel aangelegd en gezorgd voor infrastructuur”, vertelt ze.
Koswal is ervan overtuigd dat Bouterse als goede leider de geschiedenisboeken in zal gaan. „Hij zorgde voor ontwikkeling en dekolonisatie. En hij heeft verbinding gebracht in Suriname.” Dat hij door Nederlanders vooral in verband wordt gebracht met de Decembermoorden en drugshandel, vindt ze onterecht. „Er is te veel aandacht voor dat ene. Je moet breder kijken, een verhaal heeft altijd meerdere kanten.”
’Eeuwenlange uitbuiting door Nederland’
Grep weet het nog sterker te verwoorden. „De grote dekolonisatieleider is ons ontvallen”, stelt hij. „Kijk naar de geschiedenis van Suriname. Nederland heeft daar driehonderd jaar lang mensen uitgebuit. Eerst de tot slaaf gemaakten, en later de contractarbeiders. Er zijn ongelooflijk veel mensen gedood in de koloniale structuren. Die heeft Bouterse juist doorbroken”, vindt hij.
„Hij wilde de macht terugpakken en heeft dat gedaan. Bouterse heeft het altijd belangrijk gevonden dat Suriname economisch op eigen benen kon staan en niet langer aan de tepel van Nederland hing. Zo is Suriname in de jaren tachtig olie gaan opboren. Dat zorgt nu voor miljardeninkomsten voor de Surinaamse staat. Het was een leider met visie voor de lange termijn”, vertelt Grep.
Tekst gaat verder onder de foto.
„Natuurlijk, de moorden van 8 december 1982 zijn niet goed te praten. Maar in de lijn van de geschiedenis is die gebeurtenis verwaarloosbaar. Verdeel en heers, dat is wat de Nederlanders altijd in Suriname hebben gedaan. Om ons te kunnen overheersen. Bouterse bracht mensen juist samen. Ook de kloof tussen arm en rijk heeft hij kleiner gemaakt.”
Over de nieuwe president Santokhi geen goed woord op deze bijeenkomst. „Ik vrees een burgeroorlog”, zegt Grep. „Deze regering is er alleen voor de eigen etnische groep.”
Tienduizenden nemen afscheid van Bouterse bij grootse uitvaart: ‘Hij was een echte man van het volk’
Uitvaart Desi Bouterse Wegens zijn veroordeling voor de Decembermoorden kreeg de Surinaamse oud-president geen staatsbegrafenis. Zijn partij organiseerde in plaats daarvan een grote volksbegrafenis in Paramaribo, waar tienduizenden mensen op afkwamen. Anderen keken toe in stilte en pijn.
Als Cynthia Landveld de lijkwagen met de kist van oud-president Desi Bouterse in de verte ziet aankomen, barst ze in tranen uit. Uitgedost in een paars-witte koto, een traditionele Surinaamse jurk in de kleuren van de politieke partij NDP van Bouterse, staat ze tussen honderden mensen bij de centrale markt van Paramaribo. „Bouterse kon je hier gewoon op een doordeweekse dag tegenkomen, zelfs toen hij president was”, zegt ze terwijl ze door haar tranen heen lacht bij die herinnering.
De stoet komt dichterbij, stapvoets rijdt de lijkwagen met aan weerszijden oud-militairen. Door het raam is Bouterse opgebaard te zien, in militair tenue met zonnebril op. Over een deel van de kist ligt de Surinaamse vlag gedrapeerd. Landveld probeert zich door de mensenmassa heen te wringen om een glimp van hem op te vangen. „Zo te zien ligt Bouterse er vredig bij. Hij was een echte man van het volk. De beste leider die we ooit hebben gehad”, zegt ze even later.
De Surinaamse overheid bepaalde dat Bouterse – hoewel hij er als oud-president recht op zou hebben – geen staatsbegrafenis kreeg, vanwege zijn veroordeling voor de Decembermoorden. En dus werd het een grootse volksbegrafenis, georganiseerd door de NDP, waar tienduizenden aanhangers, nieuwsgierigen en Surinamers die hem een laatste eer wilden bewijzen, massaal op afkwamen. De man die meer dan veertig jaar de Surinaamse politiek beheerste in verschillende posities – als legerleider, als president en op het laatst als veroordeelde voor de Decembermoorden en voorvluchtige – werd dit weekend door tienduizenden Surinamers naar zijn laatste rustplaats gebracht. Bouterse overleed op zijn schuilplaats volgens het sectierapport op 23 of 24 december aan een leverkwaal als gevolg van chronisch drankgebruik.
‘Historisch moment’
„Ik ben geen NDP’er, maar dit is toch een historisch moment”, zegt Clyde Binda, die de stoet op een afstandje bekijkt. „Wat je ook van Bouterse vindt, er is niemand die zo’n belangrijke rol heeft gespeeld in onze hedendaagse geschiedenis”, zegt hij.
Eerder beloofde Ramon Abrahams, vicevoorzitter van de NDP, dat Bouterse’s uitvaart groots zou worden; dat de goed georganiseerde partij alles uit de kast had getrokken bleek al tijdens de singi neti, de traditionele avondwake op vrijdagavond in het partijcentrum Ocer. Daar kwamen al een paar duizend mensen op af, er werden liederen gezongen, speeches gehouden en er werd door leiders van verschillende religieuze stromingen gebeden. Alles was rechtstreeks te volgen via een livestream of op een groot scherm buiten.
In eerste instantie was er commotie omdat de geaccrediteerde pers, nationaal en internationaal, van de NDP te horen kreeg dat in het partijcentrum de woorden ‘moordenaar’ en ‘veroordeelde’ niet mochten worden uitgesproken. „Wat u buiten ons huis zegt na inlevering van uw persaccreditatie is aan u, maar hier binnen willen we die woorden niet horen”, aldus een persvoorlichter van de NDP. Later werd het besluit teruggedraaid door de NDP – het zou een misverstand zijn – toen onder meer de Surinaamse nieuwssite Starnieuwsbesloot geen verslag te doen van de avondwake als de media werden gecensureerd.
Publiek neemt afscheid van de Surinaamse oud-president Desi Bouterse in het partijcentrum van zijn Nationale Democratische Partij (NDP).
Zaterdag in alle vroegte werden in een politiebusje drie gevangenen naar het crematorium gebracht om afscheid van Bouterse te nemen. Het waren de drie bejaarde mede-veroordeelden voor de Decembermoorden: Ernst Gefferie, Benny Brondenstein en Stephanus Dendoe. In tegenstelling tot Bouterse meldden zij zich in januari vorig jaar wel bij de gevangenis voor het uitzitten van hun straf. Bouterse’s voormalige lijfwacht Iwan Dijksteel sloeg samen met hem op de vlucht en is nog steeds voorvluchtig.
Vlag halfstok
Een paar uur later begint de kist aan de tocht door de stad vanuit Bouterse’s huis in de wijk Leonsberg. Bij ministeries en overheidskantoren hangt de vlag halfstok, zo is besloten door de regering. De tientallen auto’s in de stoet worden begeleid door motorfietsen. Een helikopter cirkelt boven de stoet en er is op veel plaatsen zichtbare politiebeveiliging. Langs de route staan mensen om de laatste eer te bewijzen.
De stoet gaat langs locaties die voor Bouterse belangrijk waren, zoals het presidentieel paleis en de Nationale Assemblee. Daarachter aan de rivier ligt het Fort Zeelandia, de plek waar vijftien tegenstanders van Bouterse op 8 december 1982 werden vermoord, waarvoor Bouterse in 2023 werd veroordeeld tot twintig jaar celstraf.
Foto Sem van der Wal / ANP
De stoet trekt ook langs de waterkant en komt pal langs de winkel van Sunil Oemrawsingh, nabestaande en voorzitter van de Stichting 8 december 1982. Hij heeft besloten zijn winkel deze dag te sluiten. Hij wil niet geconfronteerd worden met de volksbegrafenis voor Bouterse. Voor nabestaanden zoals Oemrawsingh is dit een dag van een onvoltooide gerechtigheid zegt hij. „Het is ook ironisch dat de tocht dan langs mijn winkel komt, en ook in de buurt komt van het Fort Zeelandia. Zouden de mensen die Bouterse nu zo vereren, ook stilstaan bij de nabestaanden en de vijftien vermoorde mensen?”, vraagt hij zich af.
Zouden de mensen die Bouterse nu zo vereren, ook stilstaan bij de nabestaanden en de vijftien vermoorde mensen? Bouterse in Amsterdam herdacht als geliefd staatsman: ’Heeft hij 15 mensen vermoord? Niet veel voor een revolutie’
AMSTERDAM – Met paarse ballonnen, kaarsen en grote foto’s is een zaaltje in een bedrijfsgebouw in Amsterdam-Zuidoost gezellig aangekleed. Aanhangers van de Surinaamse politieke partij NDP komen hier samen om hun geliefde leider Desi Bouterse te herdenken, en live mee te kijken met de crematieplechtigheid. „Hij was de volkspresident. Iedereen behandelde hij als familie.”
Anjerica heeft zich extra mooi aangekleed voor de plechtigheid. In zwart met paars, de kleur van Bouterses partij.
Ze is opgegroeid in Suriname. „Iedereen kon bij Bouterse terecht, voor hem waren alle Surinamers familie. En kijk wat hij heeft neergezet. Hij heeft scholen gebouwd, wegen aangelegd. Hij kwam voor vrouwen op, zorgde voor een oudedagsvoorziening en dat jongeren konden studeren. Alles wat een regering hoort te doen hebben we te danken aan Bouterse. Voordat hij president werd gebeurde dat allemaal niet, en nadat hij was afgezet ook niet meer”, verklaart ze haar liefde voor de overleden leider.
Verhalen en liederen
Tientallen Surinaamse Nederlanders zijn naar het zaaltje afgereisd om mee te kijken naar de plechtigheid, die maar liefst negen uur duurt. Vrijdagavond was al een Singi Neti – een avond waar aanwezigen verhalen delen over de overleden persoon en liederen zingen.
Verhaal loopt door onder de foto’s.
Anjerica is zeker niet de enige die met liefde aan de oud-president denkt. Errol Esajas staat bij een koffiebar te kletsen met een groepje. Hij draagt een polo en pet met NDP-logo. „Ik heb elf jaar voor Bouterse gewerkt, ik ben zijn pitbull geweest”, vertelt hij. „Ik heb hem op 21 december nog gezien. Hij zag er slecht uit, hij was moe.” BEKIJK OOK: ’Stilzwijgende afspraak met Surinaamse overheid: Bouterse (79) mocht in eigen villa afscheid nemen en sterven’
De oud-president moest eigenlijk een gevangenisstraf uitzitten voor zijn betrokkenheid bij de Decembermoorden, maar was ’onvindbaar’. „Niemand wist waar hij was, maar iedereen wist waar hij was. Begrijp je”, lacht Esajas’ nichtje, die niet met haar naam in de publiciteit wil.
Bij de Decembermoorden in 1982 werden onder leiding van Bouterse, die toen legerleider was, vijftien politieke tegenstanders gemarteld en vermoord. Onder meer vanwege zijn veroordeling besloot de Surinaamse regering Bouterse geen staatsbegrafenis te geven. BEKIJK OOK: Dood Bouterse wrang voor nabestaanden Decembermoorden: ’Hij is er goedkoop vanaf gekomen’ ’Erecode’
Die Decembermoorden, daar gaat het veel te veel over als mensen het over Bouterse hebben, vinden ze allebei. „Nederland heeft nog een dossier over de zaak dat niet is vrijgegeven. Als hij echt schuldig was geweest, was die informatie allang openbaar”, stelt het nichtje. Ze denkt niet dat de oud-president echt moorden heeft gepleegd. „Zo slecht was die man niet. Hij hield zich aan de erecode, heeft altijd zijn mond gehouden over wie het heeft gedaan.”
„En al heeft hij vijftien mensen vermoord. Dat is niet veel voor een revolutie”, zegt Esajas. De oud-president heeft veel goeds gedaan voor Suriname, vinden de aanwezigen, en daar zou veel meer de nadruk op moeten liggen. „Hij zorgde ervoor dat iedereen een salaris kreeg, dat er infrastructuur is aangelegd. We hebben nu president Santokhi – die doet helemaal niets”, zegt Esajas. „Bouterse bracht de bevolking bij elkaar. Creolen, Hindoestanen, Chinezen. Hij zorgde voor verbinding.”
Even verderop staat Maureen Koswal achter een condoleanceboek. Ze kwam als kind in de jaren zeventig naar Nederland. Als ze af en toe terugging naar Suriname, was ze onder de indruk van de vooruitgang onder Bouterse. „Eerst was er niets voor ouderen. Hij heeft een sociaal stelsel aangelegd en gezorgd voor infrastructuur”, vertelt ze.
Koswal is ervan overtuigd dat Bouterse als goede leider de geschiedenisboeken in zal gaan. „Hij zorgde voor ontwikkeling en dekolonisatie. En hij heeft verbinding gebracht in Suriname.” Dat hij door Nederlanders vooral in verband wordt gebracht met de Decembermoorden en drugshandel, vindt ze onterecht. „Er is te veel aandacht voor dat ene. Je moet breder kijken, een verhaal heeft altijd meerdere kanten.” ’Eeuwenlange uitbuiting door Nederland’
Grep weet het nog sterker te verwoorden. „De grote dekolonisatieleider is ons ontvallen”, stelt hij. „Kijk naar de geschiedenis van Suriname. Nederland heeft daar driehonderd jaar lang mensen uitgebuit. Eerst de tot slaaf gemaakten, en later de contractarbeiders. Er zijn ongelooflijk veel mensen gedood in de koloniale structuren. Die heeft Bouterse juist doorbroken”, vindt hij.
„Hij wilde de macht terugpakken en heeft dat gedaan. Bouterse heeft het altijd belangrijk gevonden dat Suriname economisch op eigen benen kon staan en niet langer aan de tepel van Nederland hing. Zo is Suriname in de jaren tachtig olie gaan opboren. Dat zorgt nu voor miljardeninkomsten voor de Surinaamse staat. Het was een leider met visie voor de lange termijn”, vertelt Grep.
Tekst gaat verder onder de foto.
„Natuurlijk, de moorden van 8 december 1982 zijn niet goed te praten. Maar in de lijn van de geschiedenis is die gebeurtenis verwaarloosbaar. Verdeel en heers, dat is wat de Nederlanders altijd in Suriname hebben gedaan. Om ons te kunnen overheersen. Bouterse bracht mensen juist samen. Ook de kloof tussen arm en rijk heeft hij kleiner gemaakt.” BEKIJK OOK: Kabinet zat in maag met Bouterse, blijkt uit geheime notulen: ’Suriname is narcostaat met corrupt regime’
Over de nieuwe president Santokhi geen goed woord op deze bijeenkomst. „Ik vrees een burgeroorlog”, zegt Grep. „Deze regering is er alleen voor de eigen etnische groep.”
Sunil Oemrawsingh nabestaande Decembermoorden
De tienduizenden Surinamers die op de been zijn, zijn daar nauwelijks mee bezig. „Natuurlijk maakt iedereen fouten. Maar uiteindelijk zal God hem vergeven”, zegt een vrouw die voor het partijcentrum dranken verkoopt. De straat is vol met in paars gehulde aanhangers, veel jongeren, en Surinamers met allerlei etnische achtergronden. Een groep inheemsen uitgedost met hoofdtooien en pijl en boog voegt zich in de rij voor het afscheid. Voor hen staat een groep marronsvrouwen in traditionele pangi’s, omslagdoeken.
Stilte en pijn
Sommige mensen zijn geëmotioneerd en roepen ‘Papa Bouta’ als ze hem zien liggen, anderen doen een gebed. Op het terrein heerst ook vooral een bijna feestelijke stemming: „dit is een uitvaart in de stijl van overledene”, zegt iemand van de organisatie. „Zelf hield Bouterse ook van een feestje.”
Dat een deel van de Surinamers vandaag in stilte en pijn Bouterse’s daden beleeft, realiseert de 24-jarige Soeraja Freser zich. Ze werkt als kapster en is samen met drie vriendinnen naar het afscheid gekomen. „Natuurlijk kijk je hier anders tegenaan als je nabestaande bent. Maar vandaag bij zijn uitvaart moeten we vooral stilstaan bij de positieve dingen van Bouterse. Vandaag is er geen ruimte voor vijandschap”, zegt ze.
Publiek neemt afscheid van de Surinaamse oud-president Desi Bouterse in het partijcentrum van zijn Nationale Democratische Partij (NDP).
Freser kijkt om zich heen. „Zie je hoe wij als verschillende Surinamers verenigd zijn? Dat is dankzij Bouterse gelukt. Omdat hij zelf ook een gemengde afkomst had, met inheemse en creoolse roots, en zijn partij multicultureel heeft opgericht, voelen veel jongeren zoals ik zich hier thuis. Dat zie je vandaag”, zegt ze. Traditioneel zijn veel politieke partijen in Suriname ingedeeld naar etniciteit; de partij van Bouterse was de eerste multiculturele partij.
Politieke tint
Tussen de sprekers door, van familieleden tot partijgenoten en bekende Surinaamse muzikanten, heeft de uitvaart ook een sterke politieke tint. In mei zijn er verkiezingen in Suriname. De NDP, die er in de peilingen goed voorstaat, wil ook vooral de boodschap laten doorklinken dat ze Bouterse’s nalatenschap in leven zal houden. „Het gaat om het geloof en de liefde voor Suriname, Bouterse was een pure nationalist. Wij zullen daarop verder bouwen”, zei vicevoorzitter Ramon Abrahams in aanloop naar de uitvaart.
Echtgenote Ingrid Bouterse-Waldring, die inmiddels is toegetreden tot het bestuur van de partij, betreedt vlak voordat de kist per paardenkoets richting het crematorium gaat, het podium. „Vandaag heb ik gezien hoe Suriname van Bouta heeft gehouden. En krijg jij van de bevolking de eer die je als geen ander verdient” zegt zij, terwijl ze zich tot haar opgebaarde overleden echtgenoot richt. „Laten we heengaan en de verkiezingen winnen, dat is wat Bouterse gewild zou hebben”, herhaalt ze de woorden van de voorzitter van de partij, Jenny Simons. Er klinkt gejuich en applaus.
Motorrijders begeleiden de rouwstoet door het centrum van Paramaribo met daarin de Surinaamse oud-president Desi Bouterse.
Desi Bouterse opgebaard in militair tenue, rouwstoet met open kist trekt door Paramaribo
Door RTL Nieuws / ANP 4 jan 2025
RTL Nieuws
Familie en intimi hebben afscheid genomen van Desi Bouterse (79) in zijn woning in Leonsberg. De Surinaamse ex-legerleider is gekleed in militair tenue en heeft zijn kenmerkende zonnebril op.
Oud-militairen in uniform legden een Surinaamse vlag op de kist, die geflankeerd werd door mannen in traditionele kleding. Vervolgens werd de open kist naar een witte lijkwagen gedragen die Bouterse naar het partijcentrum van zijn NDP zal brengen, een rit van 40 kilometer.
Veel aanwezigen droegen legerkleding. Sommige mannen en motorrijders hadden een gezichtsbedekkend masker op. Anderen hadden T-shirts aan met de beeltenis van de overleden oud-president. Tientallen auto’s reden mee in de rouwstoet, duizenden mensen stonden aan de kant.
Ook oud-president Jules Wijdenbosch was vanochtend bij het afscheid voor familie en intimi. Tegen tv-zender D-TV Express zei hij dat Bouterse ‘fouten heeft gemaakt’, maar dat hij met zijn pogingen om aandacht te vragen voor Suriname en de Surinamers een voorbeeld is. “Hij heeft zijn best gedaan”, zei Wijdenbosch.
Langs de 40 kilometer lange route door de hoofdstad Paramaribo stonden duizenden mensen om Bouterse de laatste eer te bewijzen. Bij ministeries en overheidskantoren hangt de vlag halfstok, zoals is besloten door de regering. De stoet van tientallen auto’s werd begeleid door motorfietsen en helikopters. De politie was op veel plaatsen zichtbaar aanwezig.
Voortvluchtig moordenaar
Bouterse heeft een grote rol gespeeld in de Surinaamse geschiedenis, als couppleger, partijvoorzitter, parlementariër, president, veroordeelde drugshandelaar en voortvluchtige moordenaar.
Hij kwam aan de macht met een militaire coup, onderdrukte de oppositie tegen hem met grof geweld en bleef decennialang het politieke landschap van Suriname bepalen. Hij werd uiteindelijk veroordeeld voor de Decembermoorden, daarbij werden in 1982 vijftien tegenstanders van zijn militaire bewind opgepakt, gemarteld en geëxecuteerd. Bouterse ontliep zijn straf door onder te duiken.
In de video hieronder zie je het leven van Desi Bouterse in beeld.
Tijdens zijn leven zorgde Desi Bouterse voor veel verdeeldheid onder Surinamers, ook in Nederland. Verdwijnt die verdeeldheid nu zijn uitvaart is geweest, of blijft die bestaan richting de verkiezingen dit jaar? “Altijd verschillende perspectieven.”
Op de dag van de begrafenis van Desiré Delano Bouterse ging het in Suriname zowel over het verleden als over de toekomst van het land.
Geëerd en gehaat
Aanhangers van de voormalig president en zijn Nationale Democratische Partij (NDP) eerden hem als leider en noemden zijn overlijden ‘een groot verlies voor het land’.
Aan de andere kant hoorde je nabestaanden van de slachtoffers van de Decembermoorden in 1982, waarbij vijftien politieke tegenstanders van het regime van Bouterse werden doodgeschoten in Fort Zeelandia in Paramaribo. De nabestaanden benoemden het militaire geweld onder Bouterse en zijn strafblad.
‘Geen dag zijn straf uitgezeten’
Een van hen is Romeo Hoost. Hij is de neef van de in 1982 vermoorde advocaat en oud-minister Eddy Hoost. “Nu maken Bouterses nabestaanden mee wat wij in 1982 hebben meegemaakt: een donkere kerst en een donkere jaarwisseling. Nu voelen ze wat dat betekent.”
Toch vindt Hoost het ‘jammer dat Bouterse is overleden’. “Hij heeft geen dag zijn straf uitgezeten.” De oud-president was van de radar verdwenen, sinds hij in december 2023 een gevangenisstraf van 20 jaar kreeg opgelegd in het hoger beroep over de Decembermoorden.
Daar kwam anderhalve week geleden verandering in, toen op Eerste Kerstdag het bericht naar buiten kwam dat Bouterse op 79-jarige leeftijd was overleden en dat zijn stoffelijk overschot was teruggebracht naar zijn huis in Leonsberg in Paramaribo.
“De mensen die bij de Decembermoorden omkwamen, zijn zogenaamd op de vlucht neergeschoten. Nu is Bouterse zelf op de vlucht overleden. Hij hield wel van symboliek”, zegt Hoost.
‘Veroordeling belangrijk’
Journalist Iwan Brave, die in Paramaribo onder anderen werkt voor dagblad Trouw, vertelt dat mensen die dichtbij Bouterse staan het als een overwinning zien dat hij in vrijheid is gestorven. Maar ondanks dat hij zijn gevangenisstraf wist te ontlopen, is de veroordeling toch belangrijk voor de samenleving, volgens Brave.
“Ze kunnen bij de NDP vertellen wat ze willen, maar als men de geschiedenis leest, dan is toch het verhaal dat hij uiteindelijk voor de Decembermoorden is veroordeeld.”
De regering onder leiding van de huidige president Chan Santokhi worstelde de afgelopen week met het overlijden van Bouterse. Santokhi condoleerde de nabestaanden, maar besloot dat Bouterse geen staatsbegrafenis zou krijgen. Ook zou hij niet met staatseer naar zijn laatste rustplaats worden begeleid.
Wel hing vandaag de Surinaamse vlag bij overheidskantoren tot zonsondergang halfstok. ‘Elke overledene verdient een waardige en respectvolle begrafenis’, zei minister Albert Ramdin van Buitenlandse Zaken daarover. De regering riep vooral op tot een ‘kalm en vreedzaam verloop van de uitvaart’.
Geen staatsbegrafenis
“Mijn dochter van 11 jaar vroeg me afgelopen dagen waarom Bouterse geen staatsbegrafenis kon krijgen”, zegt journalist Iwan Brave.
“Je kunt nog zoveel betekenen voor een land, je kunt nog zo’n grote staatsman zijn, maar als je mensen het leven ontneemt, dan kun je gewoon geen staatsbegrafenis krijgen. Hier zie je ook de belangrijke morele uitwerking van het vonnis.”
Toch had en heeft Bouterse onder Surinamers nog altijd aanhangers. Zo krijgt hij veel lof voor zijn antikoloniale houding tegenover Nederland. Ook zeggen aanhangers dat Bouterses militaire bewind in de context moet worden gezien van de periode waaruit Suriname toen kwam.
Tijdens zijn presidentschap na 2010 hield Bouterse de wisselkoers van de Surinaamse dollar kunstmatig laag. Dat zorgde ervoor dat de staatsschuld verder opliep, maar tegelijk bleven de boodschappen betaalbaar.
‘Financieel verwoesting gezaaid’
Inmiddels zorgt die hoge staatsschuld wel voor problemen. Onder president Santokhi, die Bouterse opvolgde in 2020, moet al jaren fors worden bezuinigd. De prijzen zijn enorm gestegen.
Dat is een erfenis van Bouterse en zijn NDP, benadrukt nabestaande Romeo Hoost, die een paar keer per week als politiek commentator optreedt op de Haags-Surinaamse online-zender Radio Vahon. “Bouterse is 10 jaar als president aan de macht geweest en hij heeft alleen maar geld opgemaakt. Ook financieel heeft hij verwoesting gezaaid.”
BEKIJK OOK
‘Nieuwe regering krijgt de schuld’
“Elke keer als er een NDP-regering is geweest, moet degene die daarna komt een financieel economische opruiming houden en dat heeft het volk niet door”, vervolgt hij.
“Het is de regering die op dat moment zit, die de schuld krijgt, want die moet broekriem strakker aanhalen, ambtenaren ontslaan, bezuinigen op onderwijs en zorg.”
Niet alleen als boef neerzetten
Radiopresentator Gordon Cruden van de Amsterdams-Surinaamse zender Mart heeft een andere mening. Hij vindt het ‘een versimpeling van de werkelijkheid’ als mensen Bouterse alleen als boef neerzetten. “Je hebt altijd te maken met verschillende perspectieven. Ik hoop op een land dat het beste en mooiste van zichzelf laat zien. Daar ben ik misschien idealistisch in.”
“De werkelijkheid is weerbarstig, maar zonder hoop gaan we nergens naartoe.” Op zondag 25 mei vinden verkiezingen plaats in Suriname. Dan zal blijken of en in welke mate de politieke verhoudingen verschuiven.INFO
Uitvaart Desi Bouterse
De rouwstoet vertrok vanmiddag rond 12:45 uur Nederlandse tijd vanuit de villa van Bouterse in Leonsberg. Een rouwauto reed het lichaam met open kist langs plekken die in het leven van Bouterse een rol speelden, zoals het Presidentieel Paleis, het Onafhankelijkheidsplein, de Waterkant, de Fred Derbystraat (vernoemd naar de vakbondsleider die in 1982 de enige overlevende was van de Decembermoorden in Fort Zeelandia), langs de militaire kazerne en eindigend op het hoofdkwartier van de NDP.
Daar konden aanhangers, vrienden en relaties afscheid nemen van Bouterse en werd ook de uitvaartdienst gehouden. De crematie is later vanavond op een andere plek in Paramaribo.
Surinamers namen dit weekend afscheid van oud-president en voormalig dictator Desi Bouterse. Op vrijdag hielden belangstellenden een Singi Neti: een traditionele herdenkingsbijeenkomst op de dag voor een uitvaart. Op zaterdag liep een begrafenisstoet met een opgebaarde Bouterse naar het crematorium.
Bezoekers arriveren vrijdag voor de Singi Neti. De Surinaamse regering besloot eerder om Bouterse geen staatsbegrafenis te geven.Foto: ANPEen bezoeker tekent het condoleanceregister voorafgaand aan de Singi Neti voor Desi Bouterse.Foto: ANPDe Singi Neti werd georganiseerd door de NDP, de politieke partij die Bouterse oprichtte in 1987.Foto: ANPNabestaanden en partijgenoten voorafgaand aan de herdenking in partijcentrum Ocer. Rechts danst NDP-voorzitter Jennifer Simons.Foto: ANPBelangstellenden gaan op de foto met een portret van Bouterse. Paars is de partijkleur van de NDP.Foto: ANPBezoekers juichen tijdens de herdenking.Foto: ANPEen inheemse Surinamer bereidt zich voor op een optreden tijdens de Singi Neti.Foto: ANPOptreden van inheemse Surinamers.Foto: ANPSurinamers van diverse culturele afkomsten zijn aanwezig.Foto: ANPEr zijn duizenden belangstellenden in NDP-partijcentrum Ocer.Foto: ANPOp zaterdag nemen mensen afscheid van de opgebaarde Bouterse.Foto: ANPIn Amsterdam-Zuidoost is een live-stream.Foto: ANPHet lichaam van Bouterse rijdt voor een laatste keer door de straten van Paramaribo.Foto: ANPBouterse is duidelijk te zien in de wagen.Foto: ANPDe rouwstoet trekt twee uur lang door het centrum van de hoofdstad.Foto: ANPZo nam Suriname afscheid van Desi Bouterse
Duizenden aanhangers bij laatste rit van Desi Bouterse door Paramaribo: ‘Ik kijk naar de goede dingen die hij heeft gedaan’
In Paramaribo hebben zeker 25 duizend mensen afscheid genomen van oud-president Desi Bouterse (79). Zijn lichaam werd zaterdagochtend van zijn huis naar het partijcentrum van de NDP gebracht in een witte lijkwagen. Duizenden aanhangers stonden langs de route of liepen mee in de 40 kilometer lange rouwstoet om hem de laatste eer te bewijzen.
Een rouwstoet met de kist van de Surinaamse oud-president Desi Bouterse rijdt door het centrum van Paramaribo naar het partijcentrum van de NDP.Beeld SEM VAN DER WAL/ANP
Familie en intimi namen zaterdagochtend afscheid van Bouterse in zijn woning in Leonsberg. De Surinaamse ex-legerleider, volksheld, crimineel en couppleger, was gekleed in militair tenue en had zijn kenmerkende zonnebril en militaire pet op. Oud-militairen in uniform legden een Surinaamse vlag op de kist, die geflankeerd werd door vier inheemse mannen in traditionele outfit.
Blijf op de hoogte
Krijg een melding bij belangrijk nieuws van Het Parool.
De open kist met glazen deksel werd naar een witte lijkwagen gedragen, die in een rouwstoet naar het partijcentrum van de door Bouterse opgerichte Nationale Democratische Partij (NDP) reed. Veel aanwezigen droegen groene camouflagekleding. Anderen hadden T-shirts aan met de beeltenis van de overleden oud-president. Tientallen auto’s reden mee in de rouwstoet.
Ook oud-president Jules Wijdenbosch was bij het afscheid. Tegen de pro-Bouterse zender D-TV Express zei hij dat Bouterse ‘fouten heeft gemaakt’, maar dat hij met zijn pogingen om aandacht te vragen voor Suriname en de Surinamers een voorbeeld is. “Hij heeft zijn best gedaan,” zei Wijdenbosch.
‘Door met de strijd’
Een flink aantal auto’s en motorfietsen sloot zich aan bij de rouwstoet, die vanuit de lucht door helikopters werd gevolgd. Duizenden mensen waren gekleed in de paarse partijkleuren van de NDP. Bij ministeries en overheidskantoren hing de vlag halfstok, evenals bij het gebouw van het Hof van Justitie, dat eind december 2023 definitief besloot dat Bouterse 20 jaar de cel in moest voor zijn aandeel in de Decembermoorden van 1982.
Bij ‘s Lands Hospitaal in het centrum van Paramaribo zongen tientallen verpleegkundigen spontaan het partijlied van Bouterses NDP: ‘Tide, tamara, we strey go moro fara’ (Vandaag, morgen, we gaan door met de strijd!). Veel aanhangers stonden bij het Plein van de Revolutie, waar in 1980 het hoofdbureau van politie in brand werd gestoken bij het begin van de coup door de zestien sergeanten, van wie Bouterse er een was.
Langs de kant stonden veel mensen om een blik te werpen op het lichaam van Bouterse en hem een laatste groet te brengen. “Een lieve man die veel voor het land heeft gedaan,” zei een Surinaamse vrouw. “Veel mensen die geen huis hadden, hebben onderdak gekregen. Hij heeft wegen aangelegd. Dankzij hem is de straat voor mijn huis ook geasfalteerd. Ik heb geen negatieve dingen over hem. Ik was altijd blij met wat hij deed. Ik kijk naar de goede dingen die hij heeft gedaan.’’
Kort voor het middaguur (lokale tijd) kwam de kist aan bij het partijcentrum van de NDP, het Ocer, dat afgeladen vol en één grote paarse zee was. Er werd gezongen en gedanst. “Ik zal vooral zijn immateriële erfenis missen,” zei BEP-parlementariër Ronny Asabina in het centrum.
Bij het partijcentrum waren er optredens van dichters en een zanger. De rouwende menigte liep aan twee kanten langs de open kist terwijl de lievelingsmuziek van Bouterse klonk: nummers van Max Nijman en reggae van Bob Marley. Er was een videoboodschap van zanger Eddy Grant, bekend van de hit ‘Living on the Front Line’, een nummer dat volgens hem zeker van toepassing is op wijlen Bouterse.
De premier van Barbados, Mia Mottley, beschreef de overleden ex-president in een video als een van de meest charismatische leiders van de Caribische regio. De enige buitenlandse spreker, de Guyanese ex-president Donald Ramotar, noemde Bouterse een heel goede zanger en onderstreepte diens aversie tegen de imperialistische westerse landen.
De Surinaamse oud-president Desi Bouterse ligt opgebaard in een open kist tijdens een rouwstoet door het centrum van Paramaribo naar het partijcentrum van de NDP.Beeld SEM VAN DER WAL/ANP
Afscheid mede-coupplegers
Voordat Bouterse naar zijn huis werd gebracht, mochten drie van zijn kameraden die momenteel lange celstraffen uitzitten voor hun aandeel in de Decembermoorden, afscheid nemen in de aula van het mortuarium. Ernst Gefferie, Stephanus Dendoe en Benny Brondenstein werden met een busje uit de gevangenis Santo Boma opgehaald. Zij meldden zich bijna een jaar geleden na hun veroordeling wél bij de gevangenis, terwijl Bouterse op de vlucht sloeg en geen minuut in een cel heeft doorgebracht.
Gefferie, Dendoe en Brindenstein behoorden ook tot de zestien militairen die op 25 februari 1980 een coup pleegden in Suriname. Sindsdien speelde Bouterse heeft een grote rol in de Surinaamse geschiedenis, als dictator, partijvoorzitter, parlementariër, president, veroordeelde drugshandelaar en voortvluchtige moordenaar.
Vrijdag zei een woordvoerder van de NDP dat journalisten die in Ocer (het verslag doen van de uitvaart zich aan strikte richtlijnen moeten houden. Ze mochten geen termen als ‘moordenaar’ en ‘veroordeelde’ gebruiken. Toen verschillende Surinaamse media, waaronder Starnieuws en De Ware Tijd, besloten geen liveverslag te doen, maakte de NDP publiekelijk excuses. Het was een ‘misverstand’, want vanuit de partij was geen instructie om censuur toe te passen.
Urenlange rouwceremonie voor Bouterse in Paramaribo
De uitvaart van de overleden oud-president Desi Bouterse trok vandaag veel belangstelling in de Surinaamse hoofdstad Paramaribo. Er stonden veel mensen langs de route van de rouwstoet.
De kist met Bouterse kwam na een urenlange rit aan bij het partijkantoor. Rond 12.45 uur (Nederlandse tijd) was de witte lijkwagen bij zijn huis in Leonsberg vertrokken voor een rit die eindigde bij het partijkantoor, de plek waar mensen afscheid kunnen nemen.
Open kist in lijkwagen
Onderweg naar het partijkantoor reed de auto in Paramaribo langs plekken die voor Bouterse belangrijk waren. De auto met daarin de open kist werd geflankeerd door mannen in militair uniform en camouflagekleding.
Langs de weg stonden onder anderen aanhangers van Bouterse, die veelal gekleed waren in de kleuren van de NDP. Meerdere auto’s sloten zich aan bij de stoet, die regelmatig tot stilstand kwam doordat mensen zich rondom de auto verdrongen.
Veel mensen droegen de paarse Pangi. Een traditionele rechthoekige omslagdoek afkomstig uit de Marron-gemeenschap in Suriname. De Pangi-doek, in de kleuren van de NDP, werd speciaal gemaakt na het overlijden van de oud-president en was binnen enkele dagen uitverkocht.
Bouterse ligt opgebaard in een open kist:
Rouwstoet met open kist Bouterse rijdt door Paramaribo
Op sociale media staan veel berichten van Bouterse-aanhangers. “Respect, papa Bouta”, schreef iemand op TikTok. Verder vielen er woorden als ‘volksbegrafenis’ en ‘volkseer’. Dat lijkt een reactie op het besluit om de oud-president Bouterse geen staatsbegrafenis te geven, onder meer omdat hij vorig jaar definitief werd veroordeeld voor de Decembermoorden van 1982. Kort na zijn veroordeling sloeg hij op de vlucht.
Straf ontlopen
Er zijn in Paramaribo ook mensen die teleurgesteld zijn dat Bouterse niet in de gevangenis heeft gezeten. Maar nu willen ze dat loslaten. “Men heeft zoiets van: ach ja, hij is er niet meer, wat kunnen we er nu nog aan doen”, zegt Gilly, een Nederlandse radio-dj van Surinaamse afkomst. “Alsof het hoofdstuk Bouterse nu echt is afgesloten en er liever niet meer over gesproken wordt. Vooral de mensen die zelf op de vlucht voor hem waren.”
Ook ziet Gilly dat Bouterse voor sommigen juist voor verbinding zorgde. “Je merkt dat hij een van de weinige politici was die niet aan ‘etnisch denken’ deden. Iedereen werd als een gelijke beschouwd, ongeacht zijn of haar afkomst”, zegt Gilly.
De radio-dj is in Suriname op familiebezoek en was niet verbaasd over de opkomst bij de uitvaart. “Hij was hoe dan ook een president van het land. Het zou juist vreemd zijn als het niet massaal zou zijn geweest. Ook al krijgt hij geen staatsbegrafenis, qua opkomst lijkt het hier wel op.”
‘Liefde voor Bouterse maakt blind’
Dat de opkomst vandaag groot was, is niet verrassend, zegt historicus en Surinamist Hans Ramsoedh. “De NDP is de tweede partij van Suriname. Ook tijdens verkiezingen zijn partijkantoren gevuld met aanhangers.” Vandaag komen mensen volgens hem ook af op het spektakel. “Het gebeurt niet elke dag dat er een uitvaart is van een veroordeelde oud-president.”
Hij zegt verder dat de liefde voor Bouterse mensen blind maakte. “Wat mensen niet zagen, is dat hij het land achterliet met een lege schatkist en een enorme staatsschuld. Iets wat zijn opvolger, president Santokhi, nu moet oplossen.”
De NOS sprak met aanhangers en tegenstanders van Bouterse:
Rouwstoet Bouterse trekt langs de plek van Decembermoorden: ‘Ironisch’
Bij de Decembermoorden werden onder leiding van Bouterse, die toen legerleider was, vijftien politieke tegenstanders gemarteld en vermoord.
Naast Bouterse werden ook vier handlangers veroordeeld in de Decembermoordenzaak: ex-militairen Ernst Gefferie, Iwan Dijksteel, Benny Brondenstein en Stephanus Dendoe kregen vijftien jaar cel. Starnieuws schrijft dat drie van hen vandaag afscheid mochten nemen van Bouterse in de aula van het mortuarium.
Ze werden in een wit busje van de gevangenis naar het mortuarium vervoerd en daarna weer teruggebracht naar de gevangenis, schrijft de nieuwssite. Een vierde veroordeelde ex-militair, Iwan Dijksteel, vluchtte net als Bouterse na zijn veroordeling en is sindsdien spoorloos.
Veroordeelde Bouterse kreeg een volksuitvaart zonder staatseer: ‘Ik zie hoe Suriname van jou heeft gehouden’
SURINAMEEen staatsbegrafenis kreeg de voor moord veroordeelde en gevluchte oud-president Desi Bouterse niet van de Surinaamse regering. Toch namen tienduizenden mensen zaterdag afscheid van hun ‘held’ tijdens een twaalf uur durende uitvaart. Het werd een volksbegrafenis met een ongebreidelde lofzang en zelfs een boodschap van zoon Dino uit de gevangenis.
Tonny van der Mee, Annelies Brinkman 05-01-2025
Desiré Delano Bouterse – door menig spreker op de afscheidsdienst liefkozend ‘DDB’ genoemd – kwam vijftig jaar gelden als militair naar Suriname en vertrok zaterdag ook als militair op zijn uitvaart. In militair tenue, met een legerpet en zijn kenmerkende zonnebril ligt hij opgebaard. Gedurende de dag begeleiden mannen in militaire kleding, camouflagepakken en soms ook bivakmutsen de kist met een deels glazen deksel.
Zeker 25.000 mensen bewijzen Bouterse in Paramaribo de laatste eer. Ze begeleiden ‘s ochtends zingend, dansend en toeterend de witte lijkwagen van zijn woning in Leonsberg tijdens een veertig kilometer lange rit door Paramaribo naar Ocer, het partijcentrum van Bouterses NDP. In die drie uur wordt de rouwstoet steeds groter. Bij ‘s Lands Hospitaal zingen tientallen verpleegkundigen spontaan het partijlied van de NDP: ‘Tide, tamara, we strey go moro fara’ (Vandaag, morgen, we gaan door met de strijd!).
Veel gedaan
,,Hij was een lieve man die veel voor het land heeft gedaan’’, zei een Surinaamse vrouw. ,,Veel mensen die geen huis hadden, hebben onderdak gekregen. Hij heeft wegen aangelegd. Dankzij hem is de straat voor mijn huis ook geasfalteerd. Ik heb geen negatieve dingen over hem. Ik was altijd blij met wat hij deed. Ik kijk naar de goede dingen die hij heeft gedaan.’’
Bij kazernes langs de route salueren brandweerlieden en militairen. Bij overheidsgebouwen hangen vlaggen halfstok. Ook bij de rechtbank die Bouterse ruim een jaar geleden veroordeelde tot twintig jaar cel voor zijn rol bij de Decembermoorden. Eerder op de dag hebben drie van zijn medeveroordeelden hun cel even verlaten om in het mortuarium afscheid van Bouterse te nemen.
De drie oud-sergeanten pleegden samen met hem op 25 februari 1980 een militaire coup die door ‘Boutisten’ steevast als een ‘revolutie’ wordt gemarkeerd. In het volgepakte en paars gekleurde partijcentrum roemen partijgenoten, vrienden, politici en aanhangers Bouterse als een visionair leider en scherpzinnige strateeg, en maken geen woorden vuil aan de Decembermoorden of het bloedbad van Moiwana. ,,De geschiedenis zal jou vrijspreken‘’, zegt zijn advocaat Irvin Kanhai.
Het is zo druk in het partijcentrum dat niet iedereen een voor en langs de kist kan lopen. Soms lopen de emoties op. Vrouwen leggen met gestrekte arm hun hand boven de kist, mannen salueren. ,,Hij was heel charismatisch en had oog voor de noden van de achtergestelde mens’’, zegt ex-majoor Edward Redjopawiro, die in de jaren tachtig met de toenmalige legerleider samenwerkte. ,,Als je een probleem had, deed hij alles om je te helpen. Dat was typisch Bouterse.’’
Bijna zes uur duurt de bijeenkomst, die het midden houdt tussen een troostdienst en een politieke manifestatie. Want op de laatste NDP-bijeenkomst voor hij op de vlucht sloeg, gaf hij Bouterse partij één boodschap mee: ,,Ga en win de verkiezingen op 25 mei 2025 en zorg dat het beter gaat in Suriname’’, herhaalt NDP-voorzitter Jennfier Geerlings-Simons zijn woorden, met een kleine sneer naar de regering die hem geen staatsbegrafenis gunt. ,,Hij heeft volkseer gekregen, staatseer zonder de regering. U heeft vandaag gezien dat deze man een geliefde zoon was van Suriname’’
De laatste toespraken zijn voor de mensen die het dichtst bij hem stonden. Met veel passie wordt een brief voorgelezen van zijn zoon Dino Bouterse, die in de Verenigde Staten een straf uitzit wegens drugs- en wapenhandel. ,,Al ga ik door een dal van diepe duisternis. Ik vrees geen kwaad.’’
Het slotwoord is voor de weduwe, Ingrid Bouterse-Waldring. ,,We hebben stormen getrotseerd en bergen beklommen’’, zegt ze in tranen. ,,Vandaag heb ik gezien hoe Suriname van Bouta heeft gehouden. Suriname zal na vandaag niet meer hetzelfde zijn.’’
Met uren vertraging wordt de kist op de muziek van Frank Sinatra’s My way op een paardenkoets gelegd, en met zijn vrouw op de bok naar het crematorium gereden.
Bij de uitvaart van Bouterse valt geen onvertogen woord: ‘Er is geen plek voor rancune’
In Suriname hebben duizenden aanhangers van oud-president Desi Bouterse hem vandaag de laatste eer bewezen. In een lijkwagen met open kist werd zijn lichaam van zijn huis naar het partijkantoor van de NDP gereden. Volkskrant-verslaggever Ashwant Nandram was erbij en zag: ‘In een kleine gemeenschap is geen plek voor rancune.’
is economieredacteur. Ze is specialist arbeidsmarkt en sociale zekerheid.
4 januari 2025
Uitvaart Desi Bouterse, Paramaribo, Suriname.Beeld Arie Kievit voor de Volkskrant
De lijkwagen heeft vandaag een tocht van 40 kilometer gemaakt door Paramaribo. Wat waren de reacties onderweg?
‘De wagen vertrok vanochtend vanuit het mortuarium: eerst naar het huis van Bouterse en daarna stapvoets door de binnenstad. Daarbij passeerde die belangrijke plekken: het presidentieel paleis en – heel saillant – Fort Zeelandia, waar de slachtoffers van de Decembermoorden werden geëxecuteerd. Bij de centrale markt stonden duizenden mensen om afscheid te nemen. Er heerste een feestelijke stemming, mensen gooiden bloemen.’
Van regio- tot wereldnieuws, van sport tot cultuur. Lees alle online artikelen van 11 kranten. Nu bij het Digitaal, Zaterdag + Digitaal en het Compleet abonnement
Hoe verklaar je, nu je een week in Suriname bent, dat Bouterse nog steeds zoveel mensen op de been brengt?
‘In Nederland vinden we Bouterse een schurk die slechte dingen op zijn geweten heeft, maar hier wordt dat door zijn aanhangers gerelativeerd. Als het gaat over zijn zelfverrijking of beroerd beleid wordt steeds gezegd: ‘Ja, maar hij had slechte raadgevers om zich heen.’ Hij wordt hier echt gezien als een charismatische man, een ‘volkspresident’ – de mensen hadden het gevoel dat hij naar hen luisterde. Een dame die ik sprak vertelde dat ze ooit met financiële problemen naar hem was toegegaan en omgerekend 30 euro van hem kreeg.
‘Bovendien voerde hij een economisch beleid waarbij mensen het gevoel hadden dat er wat gebeurde. Hij hield de wisselkoers laag en gaf heel veel geld uit. Daardoor dachten mensen: er wordt geïnvesteerd in onze scholen en bruggen, ook al is dat economisch geen verstandig beleid.’
Duizenden mensen kwamen opdagen om afscheid te nemen.Beeld Arie Kievit
En zelfs bij Fort Zeelandia was er geen proteststem te horen?
‘Nee, er waren geen tegendemonstranten. Sterker nog: vanmorgen kregen drie medeveroordeelden voor de Decembermoorden de kans om afscheid van Bouterse te nemen. Zij mochten daarvoor van justitie uit de gevangenis. Hier heerst echt het besef: we moeten samen door. Suriname is met 600 duizend inwoners een heel kleine samenleving en uit pragmatisme is daarin gewoon geen plek voor rancune.’
‘Bij aankomst werden we toegesproken en de boodschap was: ‘Er zijn twee woorden die je op dit terrein niet mag gebruiken.’ Als we dat wel zouden doen, konden ze niet instaan voor de veiligheid en moesten we onze accreditatie inleveren. Daar werd op dat moment niet echt op gereageerd maar gedurende de avond waren er steeds meer verslaggevers van vooral lokale media die het niet lekker zat.
Suriname Wake voor de overleden oud-president Desi Bouterse.Beeld Arie Kievit
‘De partij is vaker aan het sarren en prikken naar de media. Toen ik vorige week op het partijkantoor was, kwamen er ook twee mensen bij me staan die zeiden: ‘Je bent zeker van de geheime dienst, we zouden je moeten opsluiten en verhoren.’ Uiteindelijk hebben de grootste website Starnews en gezaghebbende krant De ware tijd gisterengedreigd de verslaggeving te staken en zich terug te trekken. Toen trok de NDP heel snel de keutel in.’
Waarom vond de partij het toch belangrijk dat de media verslag zouden doen van dienst?
‘In mei zijn er verkiezingen en deze partij heeft jarenlang gedreven op de populariteit van Bouterse. Mijn inschatting is dus dat dit afscheid ook een soort aftrap is van de verkiezingscampagne. Zij willen dat het beeld van Bouterse zo breed mogelijk wordt verspreid, dan is het onverstandig als media wegblijven.’
Het lichaam van Bouterse is inmiddels aangekomen bij het partijkantoor, hoe gaat het nu verder?
‘De afgelopen uren konden mensen hem daar de laatste eer bewijzen en langs de kist lopen. Zometeen begint de uitvaart waar 25 mensen zullen spreken. Daarna wordt het lichaam naar het crematorium gebracht.’
Partij Bouterse trekt eisen voor journalisten weer in na dreiging mediaboycot uitvaart, verboden woorden mogen toch
Tijdens de uitvaart van Desi Bouterse gelden toch geen restricties voor journalisten. Twee belangrijke Surinaamse media dreigden het afscheid zaterdag te boycotten, als Bouterses partij vasthield aan het verbod op het woord ‘veroordeelde’ of ‘moordenaar’. Dat werd beschouwd als censuur.
is verslaggever voor de Volkskrant. Verslag vanuit Paramaribo
4 januari 2025
Wake voor de overleden oud-president Desi Bouterse in het partijkantoor van de NDP. Journalisten mochten aanvankelijk het woord ‘veroordeelde’ niet in de mond nemen.Beeld Arie Kievit voor de Volkskrant
Suriname neemt dit weekend afscheid van Desi Bouterse, de meervoudig president van Suriname die afgelopen week op 79-jarige leeftijd overleed. Hij kwam in 1980 aan de macht na een staatsgreep. Onder zijn bewind werden in 1982 vijftien journalisten, advocaten en andere critici gemarteld en geëxecuteerd. De moordpartij, die later de Decembermoorden is gaan heten, bleek een politieke comeback niet in de weg te zitten. Bouterse werd tweemaal verkozen en was tussen 2010 en 2020 president.
1 abonnement, toegang tot 11 kranten
Van regio- tot wereldnieuws, van sport tot cultuur. Lees alle online artikelen van 11 kranten. Nu bij het Digitaal, Zaterdag + Digitaal en het Compleet abonnement
Vrijdagavond begon het afscheid met de zogenoemde singi neti, een wake waarbij wordt gedanst, gezongen en gebeden. Zo’n drieduizend aanhangers kwamen samen in de grote congreshal achter het hoofdkantoor van de NDP, de partij van Bouterse.
Instructies
Verslaggevers kregen voorafgaand aan de bijeenkomst strikte instructies mee. Zo mochten ze op het partijterrein de woorden ‘veroordeelde’ of ‘moordenaar’ niet in de mond nemen, bijvoorbeeld wanneer ze bezoekers vragen stelden of presentatieteksten voorlazen. Deden journalisten dat wel, dan konden ze vertrekken. Bouterse’s partij zou niet langer meer instaan voor hun veiligheid, aldus de functionaris.
De mededeling oogstte hevige kritiek bij de lokale pers. Diezelfde avond besloten de populaire Surinaamse nieuwswebsite Starnieuwsen de gezaghebbende krant De Ware Tijd hun verslaggevers terug te trekken. Ook dreigden ze in het vervolg ook geen medewerkers te sturen naar het partijkantoor. Dat betekende dat ze niet aanwezig zouden zijn bij de uitvaart van Bouterse, die zaterdagmiddag op dezelfde plek wordt gehouden.
Volgens de hoofdredacteur van Starnieuws, Nita Ramcharan, zouden ‘politieke partijen ons niet moeten vertellen hoe we ons werk doen. Dan is er sprake van censuur.’ Ook de De Ware Tijd schreef in een verklaring dat de krant is gestopt met het verslag doen vanuit het partijkantoor, ‘vanwege de verschillende beperkingen die aan de journalisten worden opgelegd.’
De NDP trok binnen enkele uren zijn keutel weer in en spreekt van een misverstand. Het bood in een verklaring ‘onze oprechte verontschuldigingen aan’. De partij zegt dat het niet de bedoeling was om journalisten in hun vrijheid te beperken. ‘Onze richtlijnen waren uitsluitend gericht op het garanderen van een respectvolle en ordelijke verloop, gezien de emoties die gepaard gaan met deze gebeurtenis.’
25 sprekers
Zaterdagochtend wordt het lichaam van Bouterse door de hoofdstad Paramaribo gereden. De NDP hoopt dat er een mensenmassa op de been zal zijn. Vanaf 11 uur lokale tijd wordt de uitvaart gehouden, die uren zal duren en waarbij veel mensen zullen spreken. Er staan meer dan 25 sprekers op het programma. Het geheel wordt uitgezonden op de lokale tv-zenders. Daarna wordt Bouterse gecremeerd.
De regering heeft besloten dat Bouterse geen staatsbegrafeniskrijgt. De oud-president werd eind 2023 voor zijn rol bij de Decembermoorden veroordeeld tot 20 jaar cel en was sindsdien op de vlucht. Toch laat de regering zijn dood niet ongemerkt voorbijgaan: op overheidsgebouwen hangen de vlaggen zaterdag halfstok. Inwoners wordt op het hart gedrukt om kalm te blijven. ‘We zijn een vredige, tolerante en religieuze samenleving’, zei minister van Buitenlandse Zaken Albert Ramdin. ‘Laten we dat zo houden.’
Emotionele momenten bij eerbetoon voor Desi Bouterse
Jerrel Harderwijk
Peggy Bouterse, de dochter van de oud-president, kon haar emoties niet onderdrukken en barstte in tranen uit. Foto: Suriname Herald
In het DDB NDP Infocentrum vond een emotioneel eerbetoon plaats ter nagedachtenis aan voormalig president en legerleider Desi Bouterse, die op 79-jarige leeftijd overleed. Hij werd door zijn naasten herdacht als een man die zich altijd inzette voor natievorming en eenheid in Suriname.
Tijdens de ceremonie zorgde de groep Xessionz voor een bijzonder ontroerend moment met hun vertolking van Farawé van Max Nijman, een van Bouterse’s favoriete nummers.
Peggy Bouterse, zijn dochter, en zijn weduwe, Ingrid Bouterse, konden hun emoties niet onderdrukken en barstten in tranen uit. Het lied raakte ook andere aanwezigen diep en symboliseerde de impact van Bouterse’s nalatenschap op zijn familie en vrienden.
Peggy Bouterse sprak met D-TV Express en Suriname Herald over hoe zij wil dat haar vader herinnerd wordt: “Hij stond altijd voor natievorming en natiebinding. Hij zei vaak: ‘Je hoeft niet van mij te houden, ik hou wel van jou.’ Hij bracht verschillende groepen samen, of je nu Javaan, Hindostaan, Creool of Indiaan was.”
Het eerbetoon werd verder verrijkt met optredens van diverse artiesten en muziekgroepen uit zowel Suriname als Nederland. Deze muzikale bijdragen weerspiegelden Bouterse’s liefde voor muziek en zijn streven naar eenheid binnen de Surinaamse samenleving.
Het eerbetoon benadrukte niet alleen zijn controversiële rol in de geschiedenis, maar ook de betekenis die hij voor velen heeft gehad als bruggenbouwer in een verdeelde samenleving.
Artiesten brengen gran tangi eerbetoon aan Bouterse
03 Jan, 2025
Ter ere van Desi Bouterse is donderdagavond een eerbetoon gehouden met artiesten. De muzikale avond werd gehouden in het NDP DDB Infocentrum. (Foto’s: René Gompers)
Diverse artiesten hebben eer betuigd aan de erevoorzitter van de NDP en gewezen president Desi Bouterse. Er is donderdagavond een tribute gehouden in het NDP DDB Infocentrum aan de Anton de Kom straat. Bouterse hield van muziek en heeft artiesten bemoedigd om hun talenten te ontwikkelen. Zij wilden met het eerbetoon gedenken en bedanken.
Ingrid Bouterse-Waldring wordt verwelkomd met ‘strey de fu strey’.
Na de familie singi neti te Latour is Ingrid Bouterse-Waldring ook geweest naar het infocentrum. De mensen hebben het leven van Bouterse herdacht met zang en dans. Ze hebben elkaar ondersteund in het rouwproces maar hebben ook plezier gemaakt. Bouterse hield van pret maken en er is alles aan gedaan om op een vrolijke manier hem te gedenken, ook al namen emoties af en toe de overhand.
Er zijn nummers ten gehore gebracht waar Bouterse van hield, waaronder ‘One Love’ van Bob Marley. Ook ‘Farawe’ van Max Nijman ontbrak er niet. Het is behoorlijk druk geworden in het DDB Infocentrum. Vanavond is de singi neti in Ocer. De uitvaart vindt zaterdag plaats. De organisatie verwacht een behoorlijk grote menigte uit alle delen van het land.
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d5abbd60-b04e-11ec-a1da-0217670beecd.png)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/bc8698e8-cac0-11ef-9c92-ea9a95c0b934.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/bc86a306-cac0-11ef-9054-ea9a95c0b934.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/bc86aaa4-cac0-11ef-a1c2-ea9a95c0b934.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/bc86b08a-cac0-11ef-b36c-ea9a95c0b934.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/bc86bd3c-cac0-11ef-ba6a-ea9a95c0b934.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126242045-825646.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126242061-65c581.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126245553-db2515.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126242085-5e4d54.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126245574-fbbe15.jpg)
